Een aantal belangrijke juridische begrippen in een strafzaak in Nederland zijn uitgelegd.

Contra-expertise
Als het OM of een verdachte de uitslag van het deskundigenonderzoek betwist, kunnen zij de rechtbank vragen om een contra-expertise te laten uitvoeren door andere deskundigen, ook tegenonderzoek genoemd.

Dagvaarding
Schriftelijke, officiële oproep om voor de rechtbank te verschijnen en waarin de verdenking staat verwoord.

Delict
Strafbaar feit.

Deskundige
Een specialist op een bepaald terrein die in de rechtszaal verslag uitbrengt van en vragen beantwoordt over wat zijn kennis hem leert over bepaalde aspecten in de rechtszaak. Denk bijvoorbeeld aan gedragsdeskundigen, artsen of telecomdeskundigen.

Gerecht
De rechtsprekende instantie. Dat is in dit geval de rechtbank Den Haag. Andere voorbeelden van rechtsprekende instanties zijn gerechtshoven en de Hoge Raad.

Getuigen
In een strafproces kunnen getuigen van het strafbaar feit worden gehoord op verzoek van het Openbaar Ministerie of de verdachte en zijn advocaat. Ook kan de rechtbank zonder verzoek getuigen horen.

Griffier
Persoon die de rechter op de zitting ondersteunt. De griffier maakt aantekeningen van alles wat er tijdens de zitting wordt gezegd en gedaan, en helpt bij het opstellen van het vonnis. Ook ondersteunt de griffier rechter(s) bij het voorbereiden van de rechtszaak. 

Hoger beroep
Het opnieuw behandelen van een zaak door een hogere rechter. 

Joint Investigation Team
Een Joint Investigation Team (JIT) is een onderzoeksteam dat zich met een specifieke grensoverschrijdende rechtszaak bezighoudt. Het team wordt gevormd door opsporingsdiensten uit meerdere landen. Zij onderzoeken een gebeurtenis om te achterhalen of er strafbare feiten zijn en wie daarvan de verdachten zijn. 

Nederland, Maleisië, Australië, België en Oekraïne hebben op 7 augustus 2014 een JIT opgericht om het neerstorten van de MH17 te onderzoeken. 

Justitieel Complex Schiphol
Het Justitieel Complex Schiphol (JCS) is een gebouwencomplex waarvan verschillende rechterlijke organisaties gebruik maken. In het JCS bevindt zich een gerechtsgebouw voor het behandelen van grote zaken en ook bijvoorbeeld Detentiecentrum Schiphol en het aanmeldcentrum Schiphol van de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Het JCS ligt in Badhoevedorp.

Magistratuur
De leden van de rechterlijke macht. Dit zijn rechters en de leden van het Openbaar Ministerie (OM). Rechters heten ook wel de zittende magistratuur; zittend spreken zij recht. De leden van het OM (officieren van justitie) vormen de staande magistratuur: zij staan als zij tijdens de zitting spreken.

Meervoudige kamer
Een rechtsprekend onderdeel van een gerecht, gewoonlijk bestaande uit 3 rechters. De meervoudige kamer beslist over zware of ingewikkelde zaken.

Nabestaanden
Nabestaanden zijn familieleden van een persoon die is overleden als gevolg van een strafbaar feit. In de wet staat dat de volgende nabestaanden spreekrecht hebben:

  • de echtgeno(o)t(e) of de levensgezel van de overledene
  • de bloedverwanten in rechte lijn van de overledene (mensen die van elkaar afstammen, bijvoorbeeld ouders, kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen)
  • de bloedverwanten in de zijlijn tot en met de vierde graad van de overledene (mensen die niet van elkaar afstammen, maar wel een gemeenschappelijke voorouder hebben, bijvoorbeeld broers en zussen, neven en nichten; de graad wordt bepaald door het aantal geboorten te tellen dat tussen de verwanten zit: geboorte overledene, geboorte ouder, geboorte oom of tante, geboorte neef of nicht)
  • de personen die van de overledene afhankelijk waren. Dat zijn personen met een positie die vergelijkbaar is met onmiddellijke familieleden en die in hun levensonderhoud werden voorzien door het direct getroffen slachtoffer. Bijvoorbeeld een niet-erkend kind of een huisgenoot die geen bloedverwant is van het directe slachtoffer.

Soms mag iemand anders namens een nabestaande spreken in de rechtszaal, bijvoorbeeld als hij of zij er zelf niet toe in staat is. Denk aan een advocaat of een medewerker van Slachtofferhulp Nederland.

Officier van justitie
Vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie in de rechtszaal. De officier van justitie heeft de leiding van het opsporingsonderzoek in strafzaken. Afhankelijk van de resultaten van dit onderzoek zal hij besluiten de rechtszaak voor de rechter te brengen (te dagvaarden), een schikking aan te bieden of de rechtszaak te seponeren (bijvoorbeeld bij gebrek aan bewijs). 

Openbaar Ministerie
Het Openbaar Ministerie (OM) valt onder het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het OM geeft leiding aan het opsporingsonderzoek van de politie en kan verdachten vervolgen. 

Op tegenspraak behandeld of veroordeeld zijn
Behandeling of veroordeling die wordt uitgesproken als de verdachte op de zitting is verschenen, of als niet de verdachte op de zitting is verschenen, maar wel een advocaat namens de verdachte.

Proces-verbaal van een zitting
Schriftelijk verslag van wat er tijdens de zitting aan de orde is gekomen. Ook staan in dit proces-verbaal de beslissingen die de rechtbank tijdens de zitting heeft genomen. De voorzitter van de rechtbank ondertekent het proces-verbaal.

Pro-formazitting
Wanneer een verdachte zich in voorlopige hechtenis bevindt, wordt een pro-formazitting gehouden. De rechtbank beslist op zo’n zitting over het voortduren van de voorlopige hechtenis. Als een verdachte in voorlopige hechtenis zit, wordt binnen een termijn van 90 dagen opnieuw de stand van zaken besproken en bekeken of de verdachte moet blijven vastzitten. De rechtbank kan een voorlopige hechtenis in bepaalde omstandigheden beëindigen of schorsen. Schorsen betekent dat de voorlopige hechtenis (onder door de rechtbank te stellen voorwaarden) tijdelijk wordt onderbroken.

Een regiezitting is de naam voor een zitting waarin gesproken wordt over meer inhoudelijke vragen, zoals welk onderzoek nog moet worden verricht.

Een zitting kan daarom tegelijkertijd zowel een pro-formazitting als een regiezitting zijn.

Rechter-commissaris
De rechter-commissaris (RC) in strafzaken is een bijzondere rechter. Deze rechter zit niet op de uiteindelijke strafzitting, maar is de rechter in de voorfase van een strafzaak. Daarin houdt hij toezicht op het opsporingsonderzoek dat onder leiding staat van de officier van justitie. Bekijk de video voor verdere uitleg.


Regiezitting
Een regiezitting is de naam voor een zitting waarin gesproken wordt over meer inhoudelijke vragen, zoals welk onderzoek nog moet worden verricht.

Een zitting kan tegelijkertijd zowel een regiezitting als een pro-formazitting zijn. Een pro-formazitting wordt gehouden wanneer een verdachte zich in voorlopige hechtenis bevindt. De rechtbank beslist op zo’n zitting over het voortduren van de voorlopige hechtenis. Als een verdachte in voorlopige hechtenis zit, wordt binnen een termijn van 90 dagen opnieuw de stand van zaken besproken en bekeken of de verdachte moet blijven vastzitten. De rechtbank kan een voorlopige hechtenis in bepaalde omstandigheden beëindigen of schorsen. Schorsen betekent dat de voorlopige hechtenis (onder door de rechtbank te stellen voorwaarden) tijdelijk wordt onderbroken.

Requisitoir
Het betoog van de officier van justitie tijdens een strafproces waarin hij de feiten op een rij zet, zijn mening geeft over het bewijs tegen de verdachte en op grond daarvan een bepaalde straf eist. De officier van justitie kan ook vrijspraak vragen.

Spreekrecht
Nabestaanden met spreekrecht (kijk bij het begrip nabestaanden wie er wettelijk gezien spreekrecht hebben) krijgen tijd en ruimte om zich in de rechtszaal uit te spreken. Soms mag ook iemand anders namens een nabestaande spreken in de rechtszaal, bijvoorbeeld als hij of zij er zelf niet toe in staat is. Denk aan een advocaat of Slachtofferhulp Nederland. Nabestaanden met spreekrecht (of degene die namens hem of haar spreekt) mogen vertellen over de gevolgen van het strafbare feit. Ook mogen zij zeggen welke straf in hun ogen aan de verdachte(n) zou moeten worden opgelegd. 

Tenlastelegging
Het gedeelte van de dagvaarding in strafzaken waarin staat waar het Openbaar Ministerie de verdachte van beschuldigt.

Verstekvonnis of bij verstek veroordeeld zijn
Veroordeling die wordt uitgesproken terwijl de verdachte (of een advocaat namens hem) niet op de zitting is verschenen, maar wel goed is opgeroepen. 

Wraking
Verzoek van de verdediging aan de rechtbank om een of meer rechters of alle rechters gezamenlijk in een bepaalde rechtszaak te vervangen, omdat de rechter(s) vooringenomen zou(den) zijn of de schijn van vooringenomenheid zouden hebben.